Opinie: Katwijk en de energietransitie

Op 24 april jongstleden ben ik via burgerlid Leendert Hoek uitgenodigd voor een bijeenkomst betreft de Regionale Energiestrategie (RES) Holland Rijnland. Deze werd gehouden in de mooie raadzaal van de gemeente Leiden. Er was duidelijke belangstelling van de raadsleden van de betrokken gemeenten. Naast de VVD waren drie andere partijen uit Katwijk aanwezig.

Het begon met een introductie, gelijk gevolgd door diverse sprekers. Plaatjes over het energieverbruik lieten duidelijk zien dat woningen hier, naast transport, voor een aanzienlijk deel voor verantwoordelijk zijn. Er werd gewaarschuwd over de “individualisering” van energiesystemen en toename van elektrische auto’s, met daarbij de grove illustratie van toename van energieverbruik tussen de individualisering en collectief energieverbruik door middel van warmtenetten. Daarbij werd duidelijk dat het bij de laatste stijging veel minder dan de helft is dan de eerste. Maar dan wordt er van uitgegaan van middel- of hoge temperatuurwarmtenetten. Een laag temperatuurnetwerk zal ongeveer hetzelfde elektrische energieverbruik hebben als wanneer de betreffende huizen ieder een warmtepomp heeft. Dat kan ik mijzelf heel goed voorstellen. Waarom wordt dit zo verteld en waar doelt de spreker op? Het antwoord is netcongestie (de overbelasting van het elektrische netwerk). Momenteel is Liander druk bezig om dit op te lossen. Maar het is nu al duidelijk dat het niet genoeg zal zijn voor 2050, zeker niet als er meer gebruik wordt gemaakt van warmtenetten. De conclusie van de sprekers is dan ook er de komende decennia soms tot zeer regelmatig stroomuitval mogelijk is.

De volgende spreker is een landarchitect. Het ging over opwekking door middel van o.a. windmolens en zonneparken en hoe en waar dit te plaatsen. Zijn visie was dat door versnippering en verspreiding de overlast en zichtvervuiling erger is dan nodig. Een goed geplaatste locatie met groot aantal windmolens zorgt er juist voor dat overlast beperkt blijft. Van wat ik heb begrepen dat het verbod om te plaatsen in natuurgebieden zal worden (of al is) opgegeven. De doelstelling van opgewekte groene stroom binnen eigen gemeentegrenzen zoals het is vastgelegd binnen de RES, zal voor veel gemeenten een enorme uitdaging zijn. De laatste spreker had over programmering. Het was duidelijk dat dit gedeelte nog echt in de ontwerpfase zit. Het doel is om via afspraken en of technische middelen apparaten (gedeeltelijk) uit te schakelen tot en met hele gebieden (deels) van het stroom af te knijpen.

Bij de afsluiting van het eerste gedeelte van de bijeenkomst werd op gewezen dat alles op de eerste plaats het lokale democratische proces moet volgen. Lokale politici en de gemeente zullen een belangrijke rol moeten spelen om hun achterban en inwoners voor te lichten in de visie en de plannen. Dat zal niet makkelijk zijn.

In tweede gedeelte was er tijd voor vragen en werd wat dieper ingegaan op de bovengenoemde punten. In de afsluiting van de avond kwamen diverse wethouders aan het woord. Zo gaf de aanwezige Noordwijkse wethouder aan dat de gemeente Noordwijk gaat beginnen met de eerste stap van de realisatie van een warmtenetwerk binnen haar grenzen met o.a. realisatie van een geothermische warmtebron. Hij gaf hierbij aan dat er geen ‘Amsterdamse toestanden’ worden verwacht: in o.a. Amsterdam waren er hoge kosten voor gebruikers van warmtenetwerken.

Nu vraag ik mijzelf af, hoe nu verder? Wat gaan we doen? Het is mijn mening dat energie en klimaat over een tijd een steeds nijpender issue voor burger, overheid en ook binnen mijn eigen partij zullen zijn. Wat mij betreft getuigt de afwezigheid van het Katwijkse college tijdens deze avond van een onderschatting van het probleem en een gebrek aan korte en langer termijnvisie binnen het college.

Wel of niet deelnemen aan een warmtenetwerk? En zo ja, welke netwerk en wie doet er mee? Bepaalde gebieden, allemaal? Ik zou het niet weten. Wel weet ik dat in Katwijk individuele inwoners en nieuwbouw zullen overgaan naar eigen energiesystemen. Daar zit meer vooruitgang in, ook al zal de netwerkcongestie toenemen. En die gaan echt niet meer deelnemen aan een warmtenetwerk. En als de gemeente Katwijk niet besluit om deel te nemen aan een warmtenetwerk, wat dan? Het is angstvallig stil.

En dan zijn er windmolens en zonneparken. Hoewel voor de bijeenkomst ik nog mijn bedenkingen had over kernenergie, zijn die nu weg. Niemand zit te wachten op windmolens in Katwijk en waar plaats je ze zonder overlast te creëren in deze dichtbevolkte gemeente. Dan maar ergens in Nederland zo’n extra centrale. Ja, een windmolen plaats je zo, maar de hoeveelheid windmolens dat dezelfde energie genereert als een kerncentrale zal langer duren dan de bouw ervan. Nog niet eens gesproken over de hoeveelheid bouwmaterialen zoals cement. En ja, een kerncentrale brengt ook problemen met zich mee, maar ik denk dat dat meer te managen is dan een grote hoeveelheid windmolens en zonneparken.

De gemiddelde burger heeft problemen zat en ik weet dat de burger niet wil wachten op extra problemen vanwege wel of geen warmtenetwerken. Maar niks doen, zal op langere termijn meer problemen opleveren. Want als stroomuitval gaat voorkomen, wanneer is het meest waarschijnlijke moment? Een zeer koude winterse nacht is het antwoord. Dat is het moment dat in elke woning de warmtevraag het hoogste is. En als we het elektrische netwerk voorbij het breakpoint hebben gebracht door niks te doen, dan heeft men op dat moment geen licht en warmte. Nu hoor ik je zeggen: ja, ik heb gas. Maar ook het besturingssysteem van een cv-ketel werk op elektriciteit en vergeet niet het lokale gasdistributiesysteem. De gevolgen kan iedereen wel raden.

Wat kunnen we doen, wat willen we doen? De keuze zal zijn: meedoen met warmtenetten met het risico van hoge kosten voor de burger, individualisering van energiesystemen/niks doen met het risico van zeer regelmatige stroomuitval of een mix van beide met mindere risico’s van beide. Wat er ook gekozen wordt, er is geen makkelijk oplossing. Alle drie zullen gepaard gaan met onvrede, kosten en sociale onrust. Ik roep dan ook binnen mijn eigen partij op lokaal niveau op bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen dapper een duidelijke visie neer te zetten in het verkiezingsprogramma.

Erik van der Plas
Lid VVD